زبان در اذربایجان
زبانی از خانواده زبان‌های ترکی است که با دو گویش در جمهوری آذربایجان و مناطق آذربایجانی نشین ایران تکلم می‌شود.عمده تفاوت بین دو گویش در تلفظ برخی واژگان، وام‌واژگان روسی، فارسی، عربی و انگلیسی و تفاوت‌هایی مختصر در چند مورد دستوری است.زبان ترکی آذربایجانی در جمهوری آذربایجان زبان رسمی و در داغستان یکی از زبان‌های رسمی مصوب فدراسیون روسیه است. زبان ترکی آذربایجانی بخشی از شاخه زبان‌های اغوز زبان‌های ترکی است و به ترکی استانبولی و ترکی خراسانی بسیار نزدیک است. ترکی آذربایجانی به عنوان زبان گفتاری همچنین در نواحی شرقی ترکیه و جنوب گرجستان[۱۲] و داغستان[۱۳] و قسمت هایی از شمال خراسان رایج است. زبان ترکی آذربایجانی از زبان‌های فارسی و عربی در واژگان، سامانه آوایی و دستوری اثر پذیرفته‌است. در ایران، شهرهای تبریز، ارومیه، اردبیل و زنجان به ترتیب بزرگترین شهرهایی اند که ترکی آذربایجانی در آن‌ها تکلم می‌شود.
در محدوده آذربایجان در گذشته و قبل از گسترش زبان ترکی آذربایجانی، زبان آذری (پهلوی) رایج بود که به مرور پس از ورود و اسکان قبایل تُرک و قزلباش به خصوص در دوره سلجوقیان و صفویه، و ترک سازی رو به فراموشی سپرده شد.
آذربایجانی یکی از زبان‌های ترکی‌تبار و زبان اغلب مناطق آذری‌نشین ایران از جمله آذربایجان است. این زبان در کنار ترکی استانبولی و گاگائوز در زیرشاخه غربی از گروه زبان‌های اوغوز قرار می‌گیرد. ترکی خراسانی و ترکمنی زیر شاخه شرقی زبان‌های اوغوز را تشکیل می‌دهند.
زبان رسمی آذربایجان که به خانواده ترکی زبان ها مربوط می شود، آذری است. اکثریت افراد در این کشور روسی را زبان دوم خود می دانند و اعتقاد دارند که زبان روسی زبان فرهنگ آن ها است. همچنین بعضی از آن ها تسلط کاملی به زبان فرانسوی دارند . افراد جوان تر در آذربایجان نیز به تازگی شروع به یادگیری زبان انگلیسی کرده اند.
20 اصطلاح پرکاربرد که در جمهوری اذربایجان لازم است بدونید:
Salam (Sah-lahm)
سلام
هر فرد آذربایجانی در هر موقعیتی، از دیدار با دوستان گرفته تا هنگامی که می‌خواهد در ایستگاه اتوبوس بلیط بخرد، حرف خود را با «سلام» شروع می‌کند.
He / Yox (Ha/Yok)
بله / خیر
عبارات بالا، عبارت‌های محاوره‌ای برای بله و خیر هستند. به‌جای این دو، می‌توانید از معادل‌های روسی Da یا Nyet هم استفاده کنید.
Sag ol (Sa–ol)
متشکرم
کلمه‌ی بالا که نیازی به توضیحات بیشتر ندارد. دارد؟
Buyur (Bu-yur)
خواهش می‌کنم
یک عبارت محاوره‌ای برای گفتن خواهش می‌کنم. این کلمه را بعد از هر بار گفتن Sag ol به کرات خواهید شنید.
Helekik (He-le-lich)
خداحافظ
خداحافظی‌کردن با سایرین، همیشه و در هر حالت کاری مودبانه است.
Bu neceyedir? (Bu Neh-Cha-Ya-Dir)
قیمت آن چقدر است؟
همیشه قبل از اینکه کالایی را بخرید، قیمت آن را بپرسید. اگر هنوز اعداد را با هم اشتباه می‌کنید، همیشه یک قلم و کاغذ همراه‌تان باشد و از فروشنده بخواهید قیمت را برایتان بنویسد.
Senin adin nedir? (Se-nin a-dun ne-dir)
اسم شما چیست؟
آذربایجانی‌ها ازجمله صمیمی‌ترین و مهمان‌نوازترین مردم دنیا هستند. اگر به‌عنوان یک گردشگر به باکو سفر کرده باشید به‌احتمال زیاد ظاهر شما توجهات زیادی را به‌خود جلب خواهد کرد. ملاقات با مردم و دوست‌شدن با یک فرد محلی در این کشور کار آسانی است. برای این‌کار، اولین چیزی که باید بدانید این است که چطور نام آن‌ها را بپرسید.
Menin adim Samdur (Me-nim A-dim Sam dur)
اسم من سام است
حتما یادتان باشد که بعد از جایگزین‌کردن اسم خودتان با «سام» در جمله‌ی بالا، dur را در انتهای جمله اضافه کنید.
Cox Sadam (Chuk sha-dam)
از آشنایی با شما خوشحالم
این جمله نیازی به توضیح بیشتر ندارد. همه‌چیز در خود جمله گنجانده شده است.
Necesen? Yaxsiyam (Na-tar-san / Yok-She arm)
حال‌تان چطور است؟ / خوبم
مردم محلی معمولا مودب و خوش‌برخورد هستند. اگر کسی در آن میان باشد که شما را بشناسد، تقریبا همیشه حال شما را خواهد پرسید.
موقعیت‌های عمومی
زبان روسی، زبان دوم آذربایجان است و دانستن چند کلمه به این زبان در زمان مسافرت به منطقه‌ی قفقاز و اروپای شرقی کارتان را تا حد زیادی راه خواهد انداخت.
Ingilisce / Rusca (In-gil–lis-ca/ Rus-ca)
انگلیسی / روسی
بد نیست اسم این دو زبان را بلد باشید. روسی، زبانی است که در آذربایجان کاربرد زیادی دارد و به‌تدریج با گویش‌های محلی درآمیخته است؛ اما انگلیسی به‌مرور جایش را در این کشور باز کرد.
Ingilisce danisa bilirsiniz? (In-gil-lis-ca dan-sha bil-ish-in-iz)
آیا شما انگلیسی صحبت می‌کنید؟
پیش‌از آنکه یک‌دفعه شروع به صبحت با زبانی کنید که فکر می‌کنید محلی‌ها آن را می‌دانند، خیلی بهتر خواهد بود اگر به‌زبان محلی آذربایجان از آن‌ها سؤال کنید که آیا اصلا انگلیسی می‌دانند. بیشتر مردمی که خارج‌از صنعت گردشگری کار و فعالیت می‌کنند، انگلیسی بلد نیستند.
Buna basa dusmurem (Buna basha dush-mu-ram)
نمی‌فهمم
این عبارت فوق‌العاده گران‌بها است. وقتی طرف مقابل شما فردی است که طوطی‌وار به زبان آذربایجانی یا روسی صحبت می‌کند، نگاهی خونسردانه به او بیندازید و بگویید: buna basa dusmurem.
Men Azerbaycanca/ Rusca danisa bilmirem (Man … dan-sha bil-mir-am)
نمی‌توانم آذربایجانی یا روسی را خوب صحبت کنم
این جمله، جمله‌ی مهم دیگری است که به‌نوعی عبارت بالا را تکمیل می‌کند. خیلی از مردم این کشور که خارج‌از گردونه‌ی صنعت گردشگری هستند فکر می‌کنند خارجی‌ها می‌توانند روسی صحبت کنند.
Tualet haradadr (Tua-let ha-rad-da-dor)
سرویس بهداشتی کجا است؟
چه‌چیزی بدتر از آن است که به‌شدت نیاز به دستشویی‌رفتن داشته باشید، اما ندانید باید کجا دنبال آن بگردید؟
Duz gedin (duz ge-din)
مستقیم بروید
هربار که از کسی آدرسی می‌پرسید یا از راننده‌ی تاکسی مسیر برگشت به محل اقامت خود را سؤال می‌کنید، این عبارت را زیاد خواهید شنید.
Sola don (so-la don) / Saga don (Sa-ha don)
به چپ بپیچید / به راست بپیچید
این دو عبارت درترکیب با حرکت‌های دست و بدن ازجمله پرکاربردترین عباراتی هستند که در پاسخ به آدرس‌پرسیدن‌های مسافران شنیده می‌شوند.
Avtobus va Qatar (Auto-Buss va Ga-tar)
اتوبوس و قطار
به‌احتمال زیاد، مسافرت شما به دور آذربایجان با استفاده از اتوبوس یا قطار انجام خواهد شد. فرقی نمی‌کند که از باکو یا گنجه سوار اتوبوسی به مقصد معبد آتشگاه باکو می‌شوید یا اینکه از سیستم حمل‌ونقل عمومی درون شهری استفاده می‌کنید؛ دانستن اسم آن‌ها برای سؤال‌کردن خیلی به‌دردتان خواهد خورد.
در کافه و رستوران:
Dadlidir (Dod-lu-dur)
خیلی خوشمزه است
غذا در آذربایجان ترکیبی از طعم و مزه‌های قفقازی، ایرانی، ترکی و روسی است. غذاهای محلی از طعمی بی‌نظیر برخوردار هستند و اگر به دوستان‌تان، میزبان‌تان یا پیشخدمت رستوران بگویید که چقدر غذای‌شان dadlidir است، حتما خیلی خوشحال خواهند شد.